با دادههاي بدست آمده از ماه ميتوان با اطمينان زياد فرض نمود كه ماه، مانند زمين و ساير سيارهها، حدود 6/4- 5/4 ميليارد سال قبل به وجود آمده است. در ابتدا ماه تا عمق حداقل چند صد كيلومتر به صورت مذاب بود. مواد سبكتر در سطح بالايي ماه شناور بودند و پس از سرد شدن، پوسته روشن ماه را تشكيل دادند. اين سطح كه در ابتدا صاف بود، ميليونها سال مورد اصابت اجرام و صخرههاي آسماني بزرگ و كوچك قرار گرفت.
اين سنگ بارانها در 500 ميليون سال اول بسيار بيشتر از امروز بوده است. در اثر اين برخوردها هزاران دهانه آتشفشاني به وجود آمد. تعدادي از اجرام آسماني بسيار عظيم به ماه برخوردند و حوضچههاي عظيم و عميقي در سطح ماه ايجاد نمودند. بعدها، يعني حدود 9/3ـ 2/3 ميليارد سال قبل، جريانهاي گدازه آتشفشاني وسيعي از درون ماه و از كف حوضچهها به بيرون جريان يافتند، و آنها را پوشاندند.
به اين ترتيب «درياهاي ماه» تشكيل شدند. گدازههاي آتشفشاني جديد، تقريباٌ به مدّت 700 ميليون سال از درون ماه به بيرون ميجوشيدند. اين گدازهها كه در اثر واكنشهاي راديواكتيو، كاملاٌ داغ و مذاب بودند، حوضچههاي عظيم را لبريز ساخته سپس به مناطق اطراف آنها جاري ميشدند.
ميلياردها سال بعد، اين پرشدگيهاي اشتباه برانگيز، از سوي اولين اخترشناساني كه با تلسكوپ به رصد ماه پرداختند «درياهاي ماه» ناميده شدند. مناطقي كه ما امروزه اين درياهاي گدازهاي سرد شده و نسبتاٌ صاف را در آنها مشاهده ميكنيم، در زمانهاي اوليه مانند قسمتهاي ديگر ماه داراي چشماندازي تقريباٌ سفيد و پر از دهانههاي آتشفشاني بود.
در هر حال، اين مناطق براي هميشه زير جريانات گدازهاي مدفون گرديدند. درياهاي ماه، دهانههاي آتشفشاني كمتري دارند، زيرا پس از به وجود آمدن آنها، ديگر اجرام آسماني زيادي وجود نداشت كه با برخورد به سطح ماه دوباره دهانههاي برخوردي ايجاد كند.
وقتي ماه را با تلسكوپ مشاهده ميكنيم، در واقع تنها نگاهي معمولي به يك جهان همسايه نمياندازيم، بلكه به گذشته¬ای بسيار دور مينگريم. تقريباٌ تمام چشماندازهايي كه ميبينيم، بيش از سه ميليارد سال عمر دارند. در حاليكه چهره زمين هنوز در اثر فعاليتهاي آتشفشاني، طوفانها، ريزش برف و باران، ايجاد تودههاي يخي عظيم و تحولات بيولوژيكي مدام در حال تغيير و تحول است.
يكي از جوانترين دهانههاي سطح ماه، 20 ميليون سال عمر دارد و از زمان تولد تاكنون تغييرات اندکی در آن ايجاد شده است. بريدگي «نوردلينگر» در جنوب آلمان، كه يكي از بزرگترين قيفهاي ناشي از برخورد اجرام آسماني با زمين است، «فقط» 9/14 ميليون سال عمر دارد، ولي هماكنون تا حد زيادی مسطح گرديده و فرسايش يافته است.
عکس از: غلامحسین رستگارنسب
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!