منبع : 1- تاریخ اشکانیان (درالتیجان فی التاریخ بنیالاشکان) تالیف محمد حسنخان اعتماد السلطنه، به کوشش و اهتمام نعمت احمدی، انتشارات اطلس تهران 1371
2- ایران در عهد باستان در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام تالیف محمد جواد مشکور انتشارات اشرفی تهران 1367 – قابل توجهاست که در منابع رومی و ایرانی این اسامی وجود دارند.
1- آ ارنس باکتریانا aornes bateriana
اسم قدیم شهر طالقان خراسان قدیم بوده و این شهر هم اکنون در یکی از ایالتهای افغانستان است و معنی آن به یونانی «دهنه جهنم » است.
2- آبست (abest): اسم قدیم شهر بست است از توابع قندها و واقع در ساحل شرقی رود هیرمند در محل اتصال رود ارغنداب به هیرمند. هیرمند را فرنگیها «هلمند» گویند.
3-آپامه مزوپوتامیا apama-mesopotamia اسم قدیمی قلعه رومی در بینالنهرین بوده و بعد سلوکیه به این نام خوانده شدهاست.
4- آپامه آمدیا apama amedia اسم شهری از بلاد جبال امروز خرابههای آن در نیم فرسخی قصر دوشان تپه است و در زمان اشکانیان ساخته شدهاست.
5- آتروپاتنا: رسم قدیم ناحیه آذربایجان بودهاست.
6- آرابیا: همان عربستان است که یونانیان این طور تلفظ میکردند.
7- آراخوتس (arakhotes): اسم قدیم رودخانه ارغنداب درافغانستان بودهاست.
8- آراخوزیا (arakhosia): اسم قدیم افغانستان است.
9- آراکسس: اسم یونانی رود ارس بودهاست که از ارزنه الروم سرچشمه میگیرد.
10-آراکس: این اسم به یونانی نام رود «کر» در فارس است.
11- آربلا: نام قدیم اربل از ولایت موصل است.
12- آرتاکساتا : نام پایتخت سلاطین اشکانی ارمنستان بوده که آن را آرتاکس پادشاه قوم ارمن ساخته است
13-آرساکیا : اسمی است که پادشاهان اشکانی به شهر ری ویا قسمتی از آن را که خودشان بناکرده اند گذاشتهاند.
14- آرسی ساپالوس: اسم قدیم دریاچه وان در ترکیه فعلی بودهاست.
15- آرمنیا: نام قدیم ارمنستان است که بین ایران، آسیای صغیر و قفقاز قرار داشتهاست .
16- آریا: اسمی است که یونانیها به ولایت هرات دادهاند. ایرانیها این مکان را «هاریوا» تلفظ می کرده اند .
17- آریانا: اسم قدیم مملکت ایران بوده است .
18- آزی مینور: اسم شبه جزیره بزرگی است در منطقه غربی آسیا قراردارد که همان آسیای صغیر است که امروزه به لاتین «آسیا مینور» میگویند.
19- آساآک: اسم شهری بوده از سرزمین داهه و کوهستانهای خراسان که به آن پارت میگفتند.
20 – آسپادانا: اسم شهر سپاهان است که به معنی اردوگاه نظامیست و جای سواران بودهاست که سواره نظام ارتش ایران بودهاست.
21- استابنا: شهری از شهرهای دهستان (داهیا) نزدیک شهر آسا آک
22- آلبانیا: اسم قدیم داغستان بین دریای خزر و رود کر و گرجستان بودهاست.
23- آلبانوس: اسم قدیم رود سمور است که از کوههای داغستان جاری شده و به دریای خزر میریزد.
24- آلکساندریا آدپاروپامیزوم: رسم قدیم شهر کابل پایتخت حالیه افغانستان است که اسکندر مقدونی به تجدید بنای آن پرداخته و آن را « اسکندریه پاروپامیز» خوانده.
25- آلکساندریاآراخوز: گویند که اسکندر این شهر را در زابلستان ساخت و یا به تجدید بنای آن پرداخت و آن را «اسکندریه آراخوز» نامید، چه آراخوز، اسم زابلستان و سیستان بودهاست.
26- آلکساندریا آریا: اسم شهری بوده که اسکندر مقدونی در سیستان کنار دریاچهزره ساخته شد زره را هامون نیز میگویند و آن را اسکنریه هرات نامیدند. نام آریا، نام سابق هرات بودهاست آثار این شهر معدوم شدهاست. بعضی عقیده دارند که «آلکسندریا آریا» همان شهر هرات بودهاست که اسکندر آن را مرمت کردهاست.
27- الکساندریا بابیلون: اسم قدیمی شهر حیره از بلاد میان رودان بوده که نیم فرسخی نجف اشرف قرار داشتهاست. البته این شهر را هم اسکندر از نو ساخته و اسکندریه بابل خواندهاست.
28- آلکساندر اولتیما: اسم شهری بوده که اسکندر مقدونی د رکنار رود سیحون ساخته بعضی گویند که فاتح مقدونیه به تجدید عمارت شهر خجند پرداخته و آن را به این اسم نامیده. این شهر ابتدا «کی روس شاتر» نام گذاشتهاند یعنی شهر «کی خسرو یا شهر خورشید»
29- آنابون: اسم قدیم ناحیه ای بود که امروز منطقه «فراه» در افغانستان فعلی ساخته شدهاست.
30- آناتولیکم تما: اسم آسیای صغیر بوده که گویند به معنی مشرق است .
31- آنتیوخیا مارژیانا: به اعتقاد بعضی وقتی مرو موسوم به این اسم بوده، و می گویند چنان که اسکندر، مرو را مرمت کرده، الکساندریا مارگیانا (مارژیانا) نامید یعنی اسکندریه مرو: آنتیوخوس پسر سلوکوس
32- آنکوباری تیس: اسم قدیم شهر انبار از منطقه میان رودان است .
33- اتیماندر: اسمی است که یونانیان به رود «ارغنداب» افغانستان و دریاچه زره سیستان و رود هیرمند داده اند و دریاچه و دریاچه زره، که در سر حد غربی افغانستان واقع است. رودخانه هیرمند از کوه بابا در غرب کابل جاری شده و به دریاچه زره داخل میشود. علمای جغرافی فرنگ، هیرمند را «هلمند»و زره را « هامون» میگویند.
34- اکباتانا (اکباتان): اسم قدیم شهر همدان است . هردوت گوید که این اسم در الواح بیستون و جاهای دیگر «هانگ ماتانا» نگاشته شده و اخیراً این اسم را به صورت
35- «هاگاماتانا» خواندهاند. این جا پایتخت «ماد» و به روایتی محل «پیشدادیان » بوده است .
36- آلوتوس: رسمی است که یونانیها به رودخانه کارون دادهاند. سرچشمه این رودخانه در مقابل سرچشمه زایندهرود اصفهان و بالا دست قریه سمیرم است.
37- الیمائی: اسم مملکت عیلامی هاست که شامل لرستان و خوزستان است.
38- اندوس (هندوس) : نام رودخانه سند است که نام هند از آن گرفته شده است.
39- ایبریا: کوهها و زمینهایی که از دریای سیاه تا ساحل بحر خزر امتدادداشت و سمت شمال آن محدود به کوههای قفقاز بود قدما آن را «ایبریا» می گفتند . بنابراین « ایبریا» اسم تمام گرجستان و وجه تسمیه، آن که «ابری» اسم قدیم اسپانیا بوده. گویند مهاجرین اسپانیایی در ایبریا آمده و ساکن شدهاند. لذا یونانیها گرجستان را «ایبریا» گفتهاند. بعضی از مورخین گفتهاند که «ایبریا» (هیبریا) اسمی بوده که رومیها قبل از تصرف شبه جزیره اسپانیا به آن دادهبودند. رومیها اسپانیا را ایبریای بزرگ و ایتالیا را ایبریای کوچک میگفتند.
40- بابیلون: همان بابل معروف است.
41- بادیس: اسم قدیم یکی از شهرهای کرمان بوده که امروز به جاسک معروف است.
42- باگاستانا (باگیستانا): این اسم همان باغستان است که به صورت «بهستان» و بیستون درآمدهاست.
43-باکترا: اسم قدیمی شهر بلخ بوده است.
44- باکتریانت: اسم مملکت باختر است، آن را باکتریا(باختر) نیز گفته اند جمعی را عقیده بر این است که چون باختر در شمال شرقی مملکت «مد» (ماد) عراق عجم بوده و «باختی» یا «باختو» در لغت مادی معنی شمال داشته، لذا از این جهت آن مملکت موسوم به باختر شدهاست برخی بر این عقیده اند که بلخ در زبان بختو، که حالا «پشتو» می گویند یعنی در زبان افاغنه به معنی قلعه بوده است مملکت باختر را از ممالک معروف آسیا شمردهاند اما حدود آن را درست معین نکردهاند. حد شمالی باکتریانا، سمرقند و شمال شرقی آن به مملکت «سک» یا «ساک» یا «ساس» یا «سگزی» محدود میگشته و از جانب شرق به تبت منتهی میشود و کوههای هندوکش در جنوب و جنوب شرقی آن واقع و «مرو» حد مغرب آن است. رودخانه جیحون رودخانه عمده و بزرگ آن است. این رود را یونانیان قدیم «اکسوس» می گفته اند و ایرانی ها « واخشو» و حالا هم بعضی «وخشاب» میگویند. پایتخت باختر را «باکتریا» یا «بلخ» میگویند. باکتریا را «زاری آسپا»یا «زراسب» هم نامیدهاند.
برخی از مورخین به ویژه «ژوستین» درباره آبادی آن اغراق کرده و نوشتهاست این منطقه معمور دارد. تاریخ سلاطین باختر از هر طبقه، مفصل است و ما حکمرانی سلسله ای از جانشینان اسکندر و سلطنت شعبهای از اشکانیان را در کتاب تاریخ بین الاشکان نوشته اعتمادالسلطنه می بینیم .
45- بوآنا: اسم قدیم شهر وان است که در ارمنیه واقع بوده ودر زمان حکومت عثمانی جزیی از والی نشینان این کشور بودهاست.
46- بیتاک: اسمی است که یونانیهای قدیم به شهر بادغیس که در ترکستان افغانستان است و در شمال شرقی هرات قرار دارد .
47- پارا: اسم شهر فراه است و آن را «پارا» هم گذاشتهاند.
48- پاروپامیسوس: اسم کوه هندوکش است و آن را «پاروپامیز» هم مینویسند. همراهان اسکند رکه با او به هندوستان می رفتند چون به این کوه رسیدند دو اسم برآن دادند یکی «پاروپامیز» و اسم دیگر آن «قاف» است . از آنجا که کوه قاف را در آخر دنیا می دانستند خواستهاند تملقاً به اسکندر بگویند که تو تا آخر دنیا آمدهای لذا هندوکش را کوه قاف گفتند و کوه قاف کوه قفقازی هندی نام گرفت. هندوکش در اصل «هندوکه» بوده و «که» مخفف کوه است و آن فاصله است مابین هندوستان و ترکستان و قسمتی از افغانستان و از کوههای بزرگ آسیای مرکزی شمرده میشود. امتدادش از حدود حالیه ایران تا ساحل راست رود سند است و در طرف جنوب شعبههای آن به کوه هیمالیا وصل می شود و بلیشتر سرچشمه های رود سند را از دامنه جنوبی این کوه میدانند.
49- پازارگادا (پازاقاردا): اسم یکی از شهرهای فارس و پایتخت حقیقی سلاطین کیانی که قبل از کیخسرو بودهاند و موقع آن همان جایی است که حالا شهر «فسا» میباشد پادشاهان کیان همیشه در این منطقه تاج بر سر می گذاشتند. بعضی گویند که شهر فسا را کیخسرو ساخته به هر حال مقبره آن پادشاه هنوز در این شهر مشهود است (چون در زمان ناصرالدین شاه این متن نوشته شده و اعتمادالسلطنه از هخامنشیان اطلاعی نداشته تاریخ اساطیری ایران رادراین متن وارد کردهاست)
50- پراسیا: اسم تخت سلیمان بوده از محلات خمسه
51- پرسادمینا: اسم ارمنستان کبیر است که متعلق به ایران بودهاست.
52- پرسی (پرس): همان فارس است که فرنگیها این گونه تلفظ می کنند حد قدیم آن را از طرفین شمال و جنوب بلاد «مادی» (مدی) یعنی جبال و خلیج فارس نوشتهاند و خوزستان در میان فارس و بابل واقع شدهاست از سمت مشرق فارس به کرمان محدود است. چون سلاطین فارس که سایر ممالک ایران را تملک نموده اند بعدها به تمام ایران فارس گفته اند و فارس یعنی ایران.
53- پرسپولیس: (پرس پولیس) اسمی است که یونانیان به شهر قدیم استخر فارس دادهاند و معنی تحت اللفظی آن ایران شهر است اسکندر مقدونی آن را فتح کرد و مردم آن را قتل عام کرد.
54- پونت (پونتوس) اسم ولایت طرابوزان بوده در زمان سلاطین کیان ( اسم اساطیری است) تابع دولت ایران بوده یعنی خدیوی داشته که تابع پادشاه ایران بوده. سلاطین بزرگ ایران مثل مهرداد و غیره بر آن حکومت می کردند . دولت روم مدتی «پونت » را تصرف کرد.
55- پروفزاتیا: حال معروف به زرنگ (زارنگ) است از شهرهای معروف سیستان . اسکندر مقدونی از این شهر عبور کرد.
56- پورا: از شهرهای بلوچستان و نزدیک کرمان و سر راه اسکندر به هند بوده حال معروف به «پورک» یا «پورغ» یا «فور» است که عدهای معتقدند که «بمپور کنونی» باشد.
57- تایوری: اسم طایفه ای جنگجو بوده که در طبرستان ساکن بودهاند و چون طبرستان را «طاپورستان» هم نوشتهاند، معلوم میشد که معنی این کلمه قوم « تاپوری» باشد و تاپورستان (طاپورستان) به مرور به طبرستان تبدیل شدهاست و در آن زمان تمام مازندران موسوم به این اسم بودهاست. اسکندر مدتها با طایفه تپوری زد و خورد کرد و نتوانست آن جا را تسخیر کند لذا صرف نظر کرد.
58- تگرانوگرد: از شهرهای قدیم ارمنستان است و تیگران پسر مهرداد پادشاه ارمن، بانی آن شهر بوده. حالا معروف به «اسکی شهر» میباشد و خراب است. (البته در دوره ناصرالدین شاه که اعتماداسلطنه این مطالب را نوشتهاست)
59- تیروس: اسم قدیم جزیره و بندر هرمز واقع در خلیج فارس بوده است.
60- تیزی(تیزا) از بنادر خلیج فارس و در ساحل بلوچستان است و حالا آن رابندر «تیز» و بعضی «طیس» مینویسند.
61- درابساکا: (دارابساکا) (داراب سا) باید اسم شهر داراب فارس باشد اسم دیگر آن «داربگرد» است. شهر بامیان نیز به این نام خوانده میشود.
62- رازس: اسم قدیم شهر ری بوده که نامهای دیگر آن «راک» «راز» و «راژس» و راگا نیز بودهاست.
63- ساوسیا: اسم قدیم سمنان بودهاست.
64- سوزیان: اسم خوزستان بوده که مرکز آن شوش بوده است وقتی که شوش خراب شد در نزدیکی آن شوشتر را ساختند.
65- فنی سیا : اسم فنیقیه است که در اصل «فنیکو» می گفتند آن ناحیه کوچکی بین لبنان صغیر، شام و دریای مدیترانه
66-کارمانا(کارمانیا): اسم ناحیه کرمان است
67- کارپلا: دماغه جاسک در ساحل کرمان است .
68- کاسپیانا: اسم دریای مازندران است که آن را کاسپین هم میگویند و آن بزرگترین دریاچه شور کره زمین است. چون طایفه کاسپی در سواحل این دریا ساکن بودند آن جا راکاسپین میگویند و اسامی دیگر آن دریای هیرکانیا، دریای گرگان، دریای خزر، دریای دیلم، دریای جرجان، دریای طبرستان نیز میگویند.
69- کته زیفون : که نام دیگرش« کته زیفون» است همان شهر طیسفون است و اعراب آن را طیسفون خواندهاند. این شهر را سلاطین اشکانی در مقابل سلوکیه در کنار دجله ساختند.
70- کرسونئوس: اسم بندر ری شهر است که زبان پهلوی بندر بوشهر می گویند .
71-کورومیترن: یا «خورومیژن» اسم قدیم خراسان است و ظاهراً باید از کلمه «خور» و «مهر» مرکب شدهباشد. اما آخرین تحقیقات نشان میدهد که خراسان به معنی جایی خور آسد و به عبارت دیگر «مشرق»
72- ماراکاندا: اسمی است که یونانیها به شهر سمرقند دادهاند در جغرافیای بطلمیوس، سمرقند را «مرکنده» ضبط کردهاند.
73- هکاتم پیلوس: به زبان یونان ییعنی شهر صد دروازه و دامغان را به این اسم نام بردهاند اما نه به جهت این که واقعآً صد دروازه داشته بلکه چون از این شهر طریق عدیده به اقطار مختلفه بوده این نام را یافتهاست. این شهر مدتی پایتخت پارتیان بودهاست.
74- پاکسارت: اسم رود سیحون است که آن را «سیردریا» هم میگویند. چنان که اکسوس یعنی جیحون را نیر آمودریا گفته اند و این اصطلاح ترکستان یهاست که رودخانه را دریا میگویند.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!