فعالیتهای گسترده و پیچیدۀ مربوط به مکانیابی که طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۶ به مدیریت دکتر سعد ا...نصیری قیداری صورت گرفت، منجر به شناسایی دو قلۀ مناسب به نامهای دینوا و گرگش به ترتیب در ارتفاع ۳۰۰۰ متری و ۳۶۰۰ متری شد.
گستردگی سرزمینی جمهوری اسلامی ایران در نیمکره شمالی و مزیت جوی آن نسبت به همسایگان شمالی و شمال غربی و موقعیت جغرافیایی آن نسبت به رصدخانههای با توان رقابت بالا (هند ۳۰ درجه شرقی و رصدخانۀ شمال اروپا در اقیانوس اطلس در ۶۰ درجه غربی) ظرفیت نجومی ویژهای برای کشور ایجاد میکند که تا امروز از آن بهرهبرداری نشده است. از آن جمله میتوان به امکان رصد پدیدههای نادر و مطالعۀ پیوستۀ تغییرات زمانی اجرام آسمانی (با همکاری سایر رصدخانهها) اشاره کرد.
برخی كشورهای منطقه نظیر تركیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، مصر، اردن و اندكی دورتر در شرق، هند و چین دارای تلسكوپهای تحقیقاتی از ۵/۱ تا ۳ متر هستند، تنها تلسكوپهای موجود در هند و چین در شرق ما در رقابتهای علمی بینالمللی و منطقهای فعالیت میكنند؛ در غرب نیز، علیرغم وجود تلسكوپهایی در اروپا، فعالیتهای موثر علمی از نوعی كه منظور این طرح است، عمدتاً از برنامههای تلسكوپهای نصب شده در جزایر قناری است.
موقعیت جغرافیایی ایران (۳۲ درجۀ شمالی و ۵۳ درجۀ شرقی) همراه با خشکی نسبی و وجود کوههای مرتفع شرایط ویژهای برای کشور فراهم کرده است. در نیمکرۀ شمالی، از غرب اروپا تا شبهقاره هند، مکانی با این ویژگی نجومی وجود ندارد.
محل یک رصدخانۀ مدرن باید ویژگیهایی مناسب رصد اپتیکی داشته باشد که از جملۀ آنها قلت ذرات معلق در فضا، پایین بودن میزان آلودگی نوری، و به ویژه خفیف بودن تلاطم جو است. بررسی این ویژگیها مستلزم مطالعۀ علمی دقیقی است که در سال ۱۳۷۹ شروع شده و کماکان ادامه دارد، و تا زمان تکمیل رصد خانه هم به صورتهای مختلف ادامه خواهد یافت. تعیین مشخصات فنی مکان رصدخانه و استقرار تلسکوپ منوط به اندازهگیریهایی از ویژگیهای نجومی، جوی، و جغرافیایی است، از جمله بررسی سرعت و جهت باد، بررسی درخشندگی سطحی آسمان ، مطالعات زمین شناختی، اندازهگیری رطوبت نسبی و اندازهگیری میزان ابرناکی.
از بین نامزدهای محل احداث رصدخانه ملی ایران، دو قلۀ دینوا و گرگش به عنوان گزینههای نهایی انتخاب شدند که سرانجام، با توجه به نتایج زیر، قله گرگش به عنوان مکان اصلی رصدخانه ملی ایران معرفی شد.
بررسی سرعت و جهت باد
سرعت باد بیش از ۱۲ متر برثانیه در گرگش در ۷/۱ درصد دادهها مشاهده شده است. اما در دینوا، که یکی از بهترین قلهای رصدی ایران است، ۲۳/۲ درصد از دادهها حاکی از چنین سرعتی است. سرعتهای بیش از ۱۲ متر بر ثانیه مطلوب نیست و حداکثر سرعت قابل تحمل باد در کاربری تلسکوپ ۲۰ متر برثانیه است. این تحلیل نشان از برتری قله منتخب رصدخانه ملی ایران دارد.
فراوانی سرعت باد در گرگش (راست) و دینوا (چپ)، برحسب متر برثانیه
بررسی درخشندگی سطحی آسمان
درخشندگی زمینهء آسمان در مقاطع مختلف در قلههای گرگش و دینوا اندازهگیری شده است. بر اساس این اندازهگیریها، در شرایط یکسان و بهطور متوسط آسمان قله گرگش به اندازه ۰/۵ قدر از آسمان قلهء دینوا تاریکتر است.
مطالعات زمینشناسی
قلههای گرگش و دینوا از نظر میزان لرزهخیزی و ساختار زمین مشابهاند. اما در نقشۀ پهنهبندی این نواحی خطر زمینلرزه مشاهده میشود؛ قله دینوا در پهنهای با بیشینۀ شتاب 0.3g و قلۀ گرگش در پهنهای با بیشینۀ شتاب 0.25g واقع شدهاست. پس قلۀ گرگش موقعیت ایمنتری نسبت به قله دینوا دارد.
اندازهگیری رطوبت نسبی
اندازهگیریها نشان میدهد که قلههای گرگش و دینوا از لحاظ میزان رطوبت تفاوت محسوسی با یکدیگر ندارند.
اندازهگیری میزان ابرناکی
در هر دو قله نسبت شبهای کاملاً صاف در طی تابستان به بیش از ۶۰ درصد میرسد و این ثبت برای تمام سال حدود ۴۰ درصد است.
منبع: ino.org.ir
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!