اختر شناسان راههای مختلفی برای اندازه گیری فواصل ستاره ها و سیارات ارایه کرده اند. در مورد سیارات و ستاره های نزدیک، روش اصلی براساس مثلث بندی است. این روش از دیر باز برای اندازه گیری فواصل روی سطح زمین به کار رفته است. شکل1 جزئیات روش مثلث بندی را نشان می دهد.
شکل 1
فرض کنید می خواهیم فاصله جسم C ، مثلاً قله یک کوه دور از دسترس را اندازه بگیریم. برای این کار موقعیت C از دو نقطه B و A که فاصله شان معلوم است رویت می شود.
اگر زاویه های ABC و CAB یعنی جهت های جسم C از نقاط Aو B را نسبت به امتداد AB ، اندازه بگیریم ،در مثلث ABC دو زاویه و ضلع بین معلوم خواهند بود. در نتیجه می توان مثلث را حل کرد و اضلاع AC و AB و یا ارتفاع قائم بر ضلع ABکه همان فاصله C از AB است را حساب کرد.
نصف زاویهBC و AC را اختلاف منظر نقطه C نسبت به A و Bمی نامند. این زاویه درشکل باP نشان داده شده است. در واقع P2 اختلاف زاویه بین جهت های رویت جسم C از نقاط A و B است. خطAE از اصطلاحا خط مبنا می نامند. اگر فاصله C از نقاط A وB به اندازه کافی زیاد باشد، می توان فرض کرد که وتر ABتقریبا بر کمان AB از دایره ای به مرکز C و به شعاع d منطبق است. در این صورت فاصله از نقطه C از رابطه زیر به دست می آید:
در این رابطه P اختلاف منظر برحسب ثانیه و AB طول خط مبنا است.شکل 1 نشان می دهد که هرچه فاصله جسم C بیشتر باشد، اختلاف منظر آن نسبت به یک خط پایه کوچکتر است.
فاصله اجرام نجومی از ما بسیار زیاد است به طوری که اختلاف منظر آنها در حدود ثانیه یا حتی کسری از ثانیه است. اندازه گیری چنین زاویه کوچکی حتی به کمک ابزار های دقیق امروزی کار آسانی نیست. برای اینکه اختلاف منظر را بیشتر کنیم باید خط مبنا را بلندتر اختیار کنیم. بزرگترین خط مبنایی که روی زمین در اختیار ما است، شعاع زمین است که در حدود 64.000 کیلومتر طول دارد. اختلاف منظر ماه نزدیک ترین همسایه نجومی ما با خط مبنای شعاع زمین از2 درجه کمتر است. سیارات، اختلاف منظر کمتری از این دارند. اختلاف منظر مریخ حدود 1 درجه است. اختلاف منظر نزدیکترین سیاره به خورشید(پروکسیما قنطورس) نسبت به مبنای شعاع زمین کمتر از یکصدهزارم قوس است که اندازه گرفتنی نیست. به کمک دقیقترین روش های اندازه گیری زاویه می توان تا حدود یک هزارم قوس را اندازه گیری کرد. بنابراین شعاع زمین برای اندازه گیری فاصله ستاره ها خط مبنای مناسبی نیست.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!